چگونه یک مترجم حرفه ای شویم؟(قسمت دوم)
مترجم برجسته ممکن است در خود برخی عادات بد یا خوب را پرورش دهد. برخی از عادات به شرح ذیل میباشند:
یکی از عادات بد ترجمه بدور بودن مترجم از زبان مبدا برای یک دوره زمانی معین است، زیرا با توجه به پویایی رشتههای علمی و نیز مقوله های زبانی در صورت دور شدن از زبان مبدا دانش پیشین شخص در این زمینه ها دیگر قابل اعتماد و کافی نمیباشد.
یک عادت بد دیگر استفاده از راههای میانبر و غیرمجاز است. چندین نوع میانبر در ترجمه وجود دارد که معمولترین نوع آنها، قصور در جستجو و پیدا نمودن معنای واژه ای است که شخص به طور قطعی نسبت به چگونگی برگردان آن مطمئن نیست. بدین ترتیب، چنانچه شخص- حتی بعد از بررسی همه معانی موجود- نسبت به معنای یک واژه مطمئن نگردد لازم است در قسمت یادداشت یک مترجم مفهوم آنرا بگنجاند و یا اینکه از طرق دیگر ذکر کند که مشکلی در ترجمه آن لغت خاص وجود داشته است، زیرا در غیر این صورت، مطلب نهایی ممکن است گمراه کننده و غلط برانگیز باشد.
یک نوع میانبر غیر مجاز دیگر ، خلاصه کردن یک پاراگراف به جای ترجمه کامل آن است. چنین چیزی به عنوان خلاصه ترجمه یک پاراگراف با یک سند محسوب میشود. باید دانست اگر درخواست برای خلاصه مطلب باشد این دقیقا چیزی است که مترجم میباید فراهم کند. در حالی که در این حرفه، ترجمه درخواستی اغلب به صورت کلمه به کلمه یعنی برگردان کامل و تام متن مبدا مورد نظر میباشد. زمانی که ترجمه کلمه به کلمه سفارش شود هر نوع نقصان در تحویل کامل ترجمه نوعی میانبر غیر مجاز به شمار میرود. متاسفانه، گاهی اوقات برخی از مترجمین این نکته را مورد بیتوجهی قرار میدهند، مخصوصا زمانی که کار بیشتری نسبت به آنچه در زمان ضرب الاجل تعهد داده اند میپذیرند و در نتیجه تصمیم به خلاصه سازی متن تا پیش از سررسید زمان ضرب الاجل میگیرند.
در نهایت، بدترین عادت برای مترجم آن است که گمان نماید که در برهه ای چنان نسبت به زبانهای مبدا و مقصد اشراف و احاطه دارد که کار وی نیاز به هیچگونه بازبینی و اصلاح ندارد. به عبارت دیگر، بازماندن از بهبود و پیشبرد بیشتر مهارتهای زبانی و احساس غرور کاذب و بی نیازی نسبت به تکمیل دانسته های خود میتواند زمینه را برای واماندگی حرفهای مترجم رقم بزند.
آنچه تا به حال اشاره شد در زمینه عادات بد ترجمه بود. از طرف دیگر، نباید در این میان عادات خوب ترجمه مورد غفلت واقع شوند. مهمترین عادت ترجمه خوب، در وهله اول، اجتناب از عادات بد ترجمه است (یعنی همانطوری که به قول لقمان حکیم باید "ادب را از بی ادبان آموخت")، اما روشهای دیگری نیز برای پرورش عادات خوب ترجمه وجود دارد.
یک راه عالی مطالعه پیشینه حرفه ای در همان زمینه علمی است که مترجم در آن به انجام ترجمه میپردازد. برای مثال، مطالعه مجلات تخصصی علمی میتواند به اشخاص در یادگیری سبکهای به کار رفته در متون علمی کمک کرده و در ترجمه کارآمد موضوعات علمی و فنی مؤثر باشد. همینطور، اشخاصی که به ترجمه اسناد تجاری روی می آورند باید مجلات مربوط به تجارت و بازرگانی از قبیل وال استریت ژورنال را مطالعه نمایند. البته باید دانست که برای ترجمه مقالات علمی لازم نیست که شخص مترجم دانشمند باشد، همانگونه که برای ترجمه متون تجاری داشتن مدرک دانشگاهی در اقتصاد و بازرگانی ضروری نمیباشد، اما پر واضح است که داشتن دانش و درک عمومی در چنین موضوعاتی، زمینه را به نحو بارزی برای ترجمه دقیق متون مربوطه فراهم میسازد.
یک روش دیگر، انجام ترجمه نه بخاطر منافع مادی، بلکه به خاطر کسب تجربه و لذت شخصی میباشد. مترجم خبره و کارآموزده، گاهی اوقات صرفا برای بهبود مهارتها و پیشبرد تخصص خود به ترجمه میپردازد و به دلیل احساس تعهد و مسئولیت فردی نسبت به یک زمینه خاص و مورد علاقه چشمداشت چندانی به درآمد مادی آن ندارد. به عنوان مثال، ممکن است شخص مترجم به دلایل مختلفی چون چالش برانگیز بودن یا مشکل ساز بودن و در یک کلام به دلیل کسب رضایت و لذت شخصی به ترجمه شعر و نظم روی آورد.
یک عادت خوب دیگر، استفاده مستمر از فرهنگ لغتها میباشد. هر چند ممکن است بعضی مواقع پیدا کردن فرهنگ لغتهای خوب به سادگی میسر نباشد، مترجم میتواند با شناسایی فرهنگهای مناسب و مخاطبین مورد نظر، آنها را از کتاب فروشیها و ناشرین مربوط فراهم نماید.
در نهایت، یکی از عادات خوب ترجمه گردآوری لیست لغات و ایجاد یک کتابخانه مرجع میباشد. این امر بدین دلیل است که در اکثر موارد، تمامی لغات و اصطلاحات مورد نیاز مترجم در فرهنگ لغات آورده نشده اند و این فرهنگها تمامی اطلاعات مربوط به منابع تخصصی را ندارند.
نباید فراموش کرد که در هر زمینه علمی پیشینه و کتابشناسی حرفه ای و نیز تسهیلاتی برای مترجمین توسط سازمانهای مربوطه در آن زمینه وجود دارد. علاوه بر آن، در سالهای اخیر، آگاهی روبه فزونی نسبت به اصطلاح شناسی حرفه ای وجود داشته است و با پیشرفت پیوسته و روزافزون فناوری رایانه ای، پایگاههای اطلاعاتی در حال رشد و گسترش بوده اند که در نهایت امر ترجمه را پیش از پیش تسهیل نموده اند. در مجموع، میتوان گفت که منابع مرجع خوب در ترجمه متون تخصصی نقش طلایی ایفا می نمایند و مترجم مجرب و کارآزموده میتواند با گذر زمان کتابخانه ای گسترده از منابع و مراجع را تدارک ببیند که در پاسخگویی به نیازهای انواع ترجمه بسیار ضروری و حیاتی خواهد بود.
سخن آخر برای مترجم حرفه ای شدن
بسیاری از ترجمه آموزان ممکن است با این سؤال مهم مواجه شده شوند که چگونه یک فرد میتواند یک مترجم خبره، کارآزموده و جامع الاطراف گردد؟ پاسخ به این سؤال میتواند در کلمه تجربه جمع شود. در حقیقت کلید ترجمه موفق، تمرین و ممارست پیوسته و مستمر است. از طرف دیگر، از آنجایی که دانش انسان روز به روز رشد میکند و زبان نیز همگام با این تغییرات در حال رشد و پویایی است مترجم خبره باید به طور پیوسته همگام با دانش و زبان پیش برود. در این میان، بدترین چیزی که میتواند برای یک مترجم اتفاق بیفتد این است که برای مدتی طولانی- مثلا یک یا دو سال- به زبان مبدا دسترسی نداشته باشد، زیرا در چنین شرایطی، مترجمی که در طول خواب زمستانی از قافله پیشرفت عقب مانده ممکن است به خود بیاید و متوجه شود که کلمات بدیع، مفاهیم نو و شیوههای جدید استفاده از آن کلمات و کاربرد آن مفاهیم به وجود آمده اند و دانش پیشین شخص در این زمینه ها دیگر قابل اعتماد و کافی نمیباشد. بنا بر آنچه اشاره شد میتوان به این نتیجه گیری رسید که ترجمه تعهدی است که شخص مترجم نه برای یک دوره زمانی محدود بلکه برای دوره ای طولانی بر عهده میگیرد. همینطور، باید فرض شود که ترجمه آموز کنجکاو و علاقهمند فعلی و مترجم خبره و کارآزموده آتی شخصی است که همواره عاشق کلمات، عبارات و اصطلاحات مناسب زمانی است. به عبارت دقیق تر، وی عاشق به چالش طلبیدن عبارات و اصطلاحات در بافت و مضمون مربوط و مناسب و بهکارگیری و استفاده مؤثر، کارآمد و دقیق آنها در ترجمه خویش میباشد. در اینصورت، چنین فردی مترجم موقتی و گذرا نخواهد بود بلکه ترجمه را به صورت روندی جاودان و حرفه ای مادام العمر ادامه خواهد داد.
مطلب پیشنهادی : راهنمای ترجمه متون انگلیسی
- ۹۶/۱۰/۰۱